อาคารราชินูทิศอันเป็นอาคารโบราณหลังนี้มีประวัติความเป็นมาค่ะ แต่เดิมนั้นเป็นอาคารเรียนของโรงเรียนสตรีประจำมณฑลอุดร ซึ่งเป็นโรงเรียนที่สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พระพันปีหลวง ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 แห่งพระบรมหาราชจักรีวงศ์ ทรงตั้งพระราชหฤทัยที่จะบริจาคพระราชทรัพย์สร้างโรงเรียนสตรีประจำมณฑลขึ้น แต่พระองค์เสด็จสวรรคตเสียก่อน การดำเนินงานจึงจำต้องค้างมา จนเวลาต่อมาพระยาศรีสุริยราชวรานุวัตร (ศุข ดิษยบุตร) สมุหเทศาภิบาลมณฑลอุดร ผู้สำเร็จราชการมณฑลอุดร และคุณหญิงน้อม ดิษยบุตร (ศรีสุริยราช) ได้ชักชวนชาวเมืองร่วมบริจาคทรัพย์น้อมเกล้าน้อมกระหม่อม สร้างเพื่ออุทิศถวายแด่พระองค์ท่าน

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเหล้าเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์เพิ่มเติม และพระราชทานนามโรงเรียนว่า “ ราชินูทิศ ” เมื่อพุทธศักราช 2463....ได้ประกอบพิธี “ฝังรากศิลาจารึก” โรงเรียนขึ้น พ.ศ.2464....และตัวอาคารเรียนสร้างแล้วเสร็จ เมื่อ พ.ศ. 2468 ดังปรากฏข้อความบนหน้าจั่วอาคารราชินูทิศ ภายใต้อักษรย่อพระนามาภิไธย “ส.ผ.” สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พระพันปีหลวง (เสาวภาผ่องศรี)

ต่อมาในปีพุทธศักราช 2497 ฯพณฯ จอมพล ป. พิบูลสงครามและท่านผู้หญิงได้มาทำพิธีเปิดสมาคมส่งเสริมวัฒนธรรมหญิง จังหวัดอุดรธานี และใช้อาคาร “ ราชินูทิศ ” เป็นสำนักงานและเห็นว่าอาคารหลังนี้เล็ก อยู่ในทำเลที่ไม่เหมาะสมจึงอนุมัติให้สร้างโรงเรียนขึ้นใหม่ และย้ายโรงเรียนไปอยู่ที่สร้างใหม่ ปีพุทธศักราช 2503

กระทรวงศึกษาธิการ ได้เริ่มโครงการพัฒนาการศึกษาส่วนภูมิภาคจึงได้รับโอนเอาอาคาร “ราชินูทิศ” นี้ เป็นสำนักงานโครงการพัฒนาการศึกษาส่วนภูมิภาค และเมื่อมีการปรับปรุง กระทรวงทบวงกรมใหม่ ในปีพุทธศักราช 2516 กระทรวงศึกษาธิการจึงได้ใช้อาคารหลังนี้ เป็นสำนักงานศึกษาธิการเขต เขตการศึกษา 9 โดยมีหน่วยศึกษานิเทศก์ กรมสามัญศึกษา เขตการศึกษา 9 ใช้อาคารเป็นสำนักงานร่วมกัน

ในภายหลังในปีพุทธศักราช 2538 สำนักงานศึกษาธิการเขต เขตการศึกษา 9 ได้ย้ายไปปฏิบัติงานในสำนักงานแห่งใหม่ จึงยังคงเหลือเฉพาะหน่วยศึกษานิเทศก์ กรมสามัญศึกษา เขตการศึกษา 9 ที่ยังคงปฏิบัติงาน ณ อาคารราชินูทิศต่อมาจนถึงวันที่ 31 กรกฎาคม 2546 และอาคารหลังนี้ กรมศิลปากร ได้ขึ้นทะเบียน เป็นโบราณสถานแห่งชาติ แล้วเมื่อ พ.ศ. 2535

จังหวัดอุดรธานี ได้ใช้อาคารราชินูทิศ จัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์เมืองอุดรธานี โดยมีคณะกรรมการดำเนินการที่เป็นบุคลากร ซึ่งมาจากส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ องค์กรเอกชน สื่อสารมวลชน และประชาชนในจังหวัดอุดรธานี ได้ร่วมกันจัดปรับปรุงภูมิทัศน์ จัดตกแต่งและจัดระบบภายในห้องชั้นล่างและชั้นบนอาคารราชินูทิศ ตลอดทั้งมีการจัดแสดงนิทรรศการในพิพิธภัณฑ์ตามห้องต่าง ๆ มาตั้งแต่วันที่ 28 กันยายน 2546 ถึงวันที่16 มกราคม 2547 โดยใช้เวลาดำเนินการทั้งสิ้น 111 วัน และทำพิธีเปิดพิพิธภัณฑ์เมืองอุดรธานี เพื่อให้การบริการแก่ประชาชนได้เข้าเยี่ยมชมนิทรรศการ เมื่อวันที่ 18 มกราคม 2547 ซึ่งตรงกับวันสถาปนาเมืองอุดรธานีและเป็นวันเฉลิมฉลองการจัดตั้งเมืองอุดรธานี ลุสู่ปีที่ 111 เป็นต้นมา

อาคารหลังนี้นะคะ ตั้งอยู่ที่ถนนโพศรีค่ะ ใกล้กับสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุดรธานี เขต 1 และสำนักงานที่ดินจังหวัด เยื้องๆกับวิทยาลัยอาชีวะศึกษาอุดรธานี ไปง่ายๆค่ะ ถ้าจะไปวัดโพธิสมภรณ์ ก็ผ่านทางด้านหน้าก่อนถึงวัด ถ้ามาจากในเมืองนะคะ หรือถ้าไปวิ่งออกกำลังกายรอบหนองประจักษ์ ก็ผ่านทางด้านหลังของอาคารนี้ค่ะ บอกคุณพ่อคุณแม่ให้เข้าไปเยี่ยมชมนะคะ ข้างในนั้นเล่าประวัติของจังหวัดอุดรธานีทั้งหมด อย่างน้อยก็ได้ไปเยี่ยมโรงเรียนของคุณย่าคุณยายหรือคุณทวดของเราค่ะ