เมื่อมาถึงจุดนี้ อยากจะเพิ่มเติมให้อีกนิด...ในการสอนแบบนี้ เราที่เป็นชาวพุทธ ควรที่จะได้รับทราบมาบ้างแล้วว่า องค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าของเรานั้น ได้มีวิธีที่จะโปรดสั่งสอนเราก็ด้วยวิธีที่ไม่แตกต่างกัน นั่นคือ บทที่ว่าด้วยอิทัปปัจยตา..ทุกสิ่งทุกอย่างล้วนมาแต่เหตุ..เกิดสิ่งนี้ขึ้นมาได้ เพราะมันมีปัจจัยอย่างนี้ส่งเสริมให้เกิด สองพันกว่าปีแล้ว ที่ชาวพุทธรับรู้กันมา ท่านพุทธทาส ก็ได้นำคำสอนนี้ไปเทศนา แพร่หลายไปทั่วโลก ขอเรียนถามท่านทั้งหลายว่า ทำไมเราไม่เอาคำสอนนี้มาเป็นหลักในการสอนของเราคะ ไม่เป็นไรค่ะ แค่ขอออกความเห็นสักนิด ก็อดคิดไม่ได้ว่า ทุกอย่างมันเกิดแต่เหตุ เราก็เข้าไปดูเหตุอันนั้น มันก็จะเข้าใจเรื่องทั้งหมดได้ ไม่ต้องสาธุนะคะ จบเรื่องนี้แค่นี้ละค่ะ
ที่นี้ จะนำเข้าไปสู่คำถามหัวใจหลักของการสอนแบบนี้ อะไรคือ Understanding by design ในหนังสือคู่มือของครูไทยเรายังไม่แปลคำนี้ออกมาเลยนะคะ ทับศัพท์เต็มๆตัวไปเลยค่ะ UbD คือโครงร่างแนวทางที่จะปรับปรุงพัฒนาให้เด็กประสบความสำเร็จในการเรียนรู้โดยเน้นไปที่บทบาทหน้าที่ของครูที่จะออกแบบการเรียนการสอนให้ โดยอาศัยหลักพื้นฐานมาจากหลักสูตรส่วนกลาง ที่จะช่วยทำให้ครูมีความเข้าใจอย่างชัดเจนถึงจุดประสงค์ของบทเรียนหรือเป้าหมาย, กลไกที่แสดงให้เห็นว่าเด็กมีความรู้จริง ประเมินได้, ให้เด็กมีความเชี่ยวชาญ และเอาใจใส่ในการเรียนมากขึ้น นั่นคือเป้าหมายขั้นพื้นฐานที่อยากให้เด็กได้มีการพัฒนา มีความเข้าใจอย่างลึกซึ้ง เมื่อสอนได้เช่นนี้ เด็กๆจะได้แสดงออกให้เห็นเมื่อเขาต้องไปเจอกับเรื่องที่ซับซ้อน เหตุการณ์จริงๆที่เด็กเหล่านั้นจะได้ อธิบายเรื่องราวต่างๆ, เข้าใจความหมายของแต่ละเรื่อง แต่ละเหตุการณืได้, รู้จักนำเอาสิ่งเหล่านั้นเข้ามาใช้หรือประยุกต์ใช้กับตัวเขา, ได้เห็นมุมมองให้กว้างไกลขึ้น แง่มุมที่แตกต่างก็ได้รับรู้ด้วย, มองทะลุในเรื่องต่างๆที่จะเกิดขึ้น มีการรับรู้ เดาเหตุการณ์ต่างได้ โดยไม่ต้องเข้าไปเจอจริงๆ และก็เข้าใจในเรื่องต่างๆมากขึ้น...ถ้าเรามีเด็กแบบนี้จริงๆ ก็น่าดีใจกับอนาคตของประเทศเราได้เลยนะคะ ต้องพร้อมใจกันช่วยทำให้ได้ค่ะ....สู้กันให้เต็มที่เลยค่ะ อันที่จริงได้เอาแง่มุมหลัก 6 ข้อ มาพูดแล้วนะคะ...แต่ยังไม่ได้บอกค่ะว่าอยู่ตรงไหน...นี่ก็พยายามเต็มที่นะคะว่าไม่ให้มันเหมือนกับนั่งเลคเช่อร์ค่ะ
ดูๆจากหนังสือที่คณะอบรมเอามาแจก มีหลายหน้าอยู่นะคะ ยังอ่านไม่หมดค่ะ นี่รับตรงๆเลย แต่จะหาเวลามานั่งอ่านดูสักวัน แต่วันนี้อยากพูดเรื่อง ความหมายของคำบางคำที่น่าสนใจในเรื่องนี้เป็นเบื้องต้นไว้ก่อน ปูพื้นเอาไว้ เผื่อวันหน้าวันหลัง มีโอกาศเขียนอีกจะได้เข้าใจร่วมกัน แต่ขอออกตัวไว้ก่อนนะคะ ขอแค่ว่ามีความเข้าใจอย่างนี้ ในตอนนี้ วันหลังเผื่อว่าท่านผู้รู้(จริงๆ) เขียนว่าอย่างไร จะได้เดินตามหลังท่านได้
คำแรก คือ Theme(s) นี่คือหัวข้อเรื่อง หัวข้อสำคัญ แก่นของเรื่อง ให้มันเข้าใจกันอยู่ในแนวนี้นะคะ เอาละ สมมุติว่าคุณเป็นครูสอนภาษาอังกฤษ มีบ้างมั้ย หรือบ่อยมั้ย ที่เราออกแบบบทเรียนของเราโดยอาศัยเรื่องราวต่างๆจากบทเรียนที่เราสอนอยู่ ตามความจริงแล้วพื้นฐานของมันก็มาจากภาษาที่มาจากคำพูดของเรานั่นเอง อย่างเช่น
“I’m in the middle of my Huck Finn unit right now; what are you doing?” “I just started my unit on The Things They Carried, by Tim O’Brien.” ในการสอนแบบ Backward design จะยกระดับในการคิดเกี่ยวกับแก่นแท้ของเนื้อหาในภาษามากกว่าคำพูดในบทเรียนซึ่งจะต่างกันหรือตรงกันข้ามกันเลยทีเดียว มันเป็นการเปิดทางกว้างขึ้นในการสอนที่จะนำบทเรียนไปสู่เนื้อหาที่แบบมีทางเดียวโดดๆ มาเป็นแบบหลายทางขึ้นมา หรือที่ฝรั่งบอกว่า multi-genre approach เราก็จะนำบทเรียนนั้น คำพูดนั้นไปสู่แนวความคิดที่ต่างกันออกไป โดยให้มันอาศัยความสัมพันธ์แนวแก่นคำถามอันเดิมเอาไว้ นี่ก็เป็นความจำเป็นที่เรายังต้องเน้นเรื่องสำคัญไปที่ “ความคิดหลักๆและคำถามที่ต่างๆออกไป” ซึ่งก็จะนำให้นักเรียนเข้าสู่บทเรียนแบบสนุกสนาน และทำให้เขาเข้าใจอย่างถ่องแท้ถึงบทประพันธ์และการใช้ภาษา ดังนั้นเราก็อาจเปลี่ยนบทสนทนาให้เป็นในเรื่อง “I’m in the middle of a unit on Social Justice; what are you doing?” “I’m just starting a unit exploring the complexities of War”
ในความจริง ไม่ว่าที่ไหนในโลก โรงเรียนมักมีอุปสรรคในเรื่องงบประมาณที่นำเอาอุดหนุนเรื่องหนังสือซื้อเอามาใส่เพิ่มในห้องสมุด ครูเองก็ต้องอาศัยหนังสือที่มีอยู่อย่างจำกัดจำเขี่ยนี่แหละมาประยุกต์ใช้ ซึ่งถ้านำเอามาสอนแล้วก็ไม่ได้ทำให้การสอนแบบนี้ลดคุณค่าลงไปได้เลย...ฟังดูเหมือนโม้เลยนะคะ อีกอย่างหนึ่งถ้านำเอาคำสอนของพระพุทธเจ้ามาสอนแล้ว หนังสือยังใช้เล่มเดิมอยู่เลยค่ะ พระไตรปิฎก ไม่เคยเปลี่ยนแปลงเลย นำมาสอนได้ อย่างหนังสือของท่านพุทธทาส เรื่อง “คู่มือมนุษย์” เก็บไว้จนลูกชายต้องก้มหัวให้เวลาเดินผ่าน เพราะหนังสืออายุมากกว่า ที่จริงก็แก่กว่าครูหลายๆคน เพราะท่านสอนสมัยเราเพิ่งเกิด หรือยังไม่เป็นตัวเป็นตนเลย...อ้าวหลงไปอีกแล้ว